Roman Kwiatkowski

Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r.

Panie i Panowie, 

Dziś stoimy tutaj, aby uczcić pamięć tych, którzy osiemdziesiąt lat temu zginęli w obozie KL Auschwitz Biekenau. Ten dzień, 2 sierpnia, przypomina nam o brutalnej likwidacji tzw. "Zigeunerlager" - obozu romskiego, w którym tysiące naszych rodaków straciło życie w wyniku bezwzględnej nienawiści. 

 Jesteśmy w miejscu, które na zawsze naznaczone jest cierpieniem, bólem i śmiercią. Pamiętamy o tych, którzy zostali tu zamordowani, ale również o tych, którzy przeżyli, nosząc przez całe życie blizny nie tylko na ciele, ale i na duszy. 

Auschwitz - Birkenau jest symbolem największej w historii zbrodni przeciwko ludzkości dokonanej przez nazistów wobec 500 000 Romów i Sinti.  

Likwidacja obozu romskiego nie oznaczała dla nas końca zagłady, dalej byliśmy mordowani, mieliśmy bowiem zwolnić miejsce dla naszych żydowskich współbraci w niedoli, którzy tak samo jak my byli skazani na unicestwienie.  

 Podczas II wojny światowej, Romowie i Żydzi, zjednoczyli się w tragicznej wspólnocie cierpienia, stając się ofiarami tego samego ludobójczego reżimu, co wzmocniło więź solidarności między naszymi narodami. 

Holocaust Romów i Sinti jest wciąż zbyt mało znany i zbyt rzadko omawiany w kontekście historii II wojny światowej. Jest to nasz wspólny obowiązek, aby ta tragedia była pamiętana oraz nigdy nie została zapomniana.  

Musimy nieustannie przypominać o tym, co się tutaj wydarzyło, aby przyszłe pokolenia mogły uczyć się na błędach przeszłości i nigdy nie dopuściły do podobnych zbrodni w przyszłości.  

Pamiętamy również, że walka o godność i prawa naszego narodu nie zakończyła się wraz z końcem wojny. Nasza społeczność wciąż boryka się z dyskryminacją, wykluczeniem i uprzedzeniami. Wciąż odmawia nam się prawa do traktowania nas jako pełnoprawnych obywateli w swoich państwach. 

Antycyganizm jest ciągle wszechobecny, chociaż nie zawsze sprowadza się tylko do ataków werbalnych i fizycznych.  

Antycyganizm osadza się bowiem na tereotypach i przesądach, traktowaniu nas z góry jako kogoś gorszego, mniej wartościowego, któremu przypina się negatywne cechy.  

Taka postawa wyklucza wszelki dialog, spycha nas na margines życia, sprawia, że Romowie nie są traktowani jako współobywatele, partnerzy, tylko jak społeczność specjalnej troski.  

 Nie chcemy specjalnego traktowania, narzuconej integracji, dedykowanych programów pomocowych, poza programami dotyczącymi podtrzymywania tożsamości kulturowej oraz zwalczania dyskryminacji naszej społeczności. 

Chcemy tylko respektowania naszych praw i obowiązków. Stwierdzamy, że od wieków jesteśmy integralnymi członkami społeczeństw, różnimy się tylko pochodzeniem, kulturą, zwyczajami i tradycją.  

Chociaż w ostatnich latach Unia Europejska zwiększyła wysiłki na rzecz zwalczania antycyganizmu, to jednak ciągle są to działania niewystarczające.  

Przed nami jeszcze długa droga do przebycia, aby Romowie byli traktowani w pełni podmiotowo, jako równorzędni współobywatele.  

Jesteśmy nie tylko Romami ale też obywatelami poszczególnych krajów europejskich. Szczególnie to widać za naszą wschodnią granicą, gdzie od ponad 2 lat toczy się brutalna wojna.  

Wielu młodych Romów walczy w ramię w ramię z swoimi ukraińskimi rodakami w obronie ojczyzny. Wykazuje się poświęceniem, często składając ofiarę z życia w imię patriotyzmu i umiłowania wolności.  

Nasi rodacy nie odmówili walki, bo są pełnoprawnymi obywatelami ukraińskimi, kochają swoją ojczyznę i wiedzą, że jest ich obowiązkiem jej bronić.  

Podobnie było także podczas II wojny światowej, gdy Romowie walczyli na wszystkich frontach, często wykazując się wielkim poświęceniem, oddaniem i bohaterstwem. 

Jedynym antidotum na walkę z antycyganizmem jest edukacja.  

Wychodząc temu naprzeciw chciałbym z wielką radością poinformować, że uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 grudnia 2023 roku, zostało powołane Centrum Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu, które rozpoczęło swoją działalność z dniem 1 lutego 2024 roku.   

Centrum to jest nie tylko miejscem edukacji i upamiętnienia, ale również platformą dialogu i współpracy na rzecz podtrzymania romskiej tożsamości kulturowej.  

Powstanie tej wyjątkowej i historycznej instytucji, nie byłoby możliwe, bez zaangażowania ze strony Zarządu Województwa Małopolskiego. Dziś jest nami członek Zarządu, Pani Marszałek Iwona Gibas, której z tego miejsca chciałbym serdecznie podziękować.  

"Zawsze wydaje się niemożliwe, dopóki nie zostanie to zrobione," powiedział Nelson Mandela. Te słowa przypominają nam, że nawet najtrudniejsze cele takie jak walka z antycyganizmem, są możliwe do osiągnięcia, jeśli tylko zjednoczymy siły. 

Wierzymy, że poprzez edukację i kulturę możemy skutecznie przeciwdziałać antycyganizmowi i budować mosty między różnymi społecznościami. 

Na zakończenie, chciałbym podkreślić, że nasza pamięć o przeszłości i nasza walka o przyszłość są nierozerwalnie związane. Musimy pamiętać o tragedii sprzed 80 lat, aby budować lepszą przyszłość dla nas wszystkich.  

Tylko poprzez pamięć i edukację możemy zbudować świat, w którym każdy człowiek, bez względu na pochodzenie, będzie traktowany z szacunkiem i godnością. 

Dziękuję Państwu za obecność i zaangażowanie w tę ważną sprawę. Razem możemy sprawić, że nigdy więcej nie powtórzą się takie tragedie.  

Proszę uczcijmy pamięć ofiar minutą ciszy. 

 Dziękuję.