Dani Dayan

Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r.

5 grudnia 1941 r.

„Dziś do getta przybyła pierwsza grupa Romów. Przyjechali w zamkniętych wagonach. Prawie wszyscy mężczyźni byli skuci kajdankami. Kobiety niosły swoje dzieci na ramionach, razem z bielizną i pościelą. Prawie wszystkie kobiety miały na sobie lekkie ubrania. Dzieci były bez butów. ( Pamiętajmy, że był to grudzień, a nie sierpień) Nie jestem w stanie opisać tego obrazu. Nie mogę nawet stwierdzić, czy to, co widzę, jest rzeczywistością, czy tylko snem. Nigdy wcześniej nie widziałem tak potwornej sceny”.

Cytat ten pochodzi z pamiętnika Shlomo Franka, żydowskiego zesłańca do łódzkiego getta, napisanego oryginalnie w języku jidysz. 

Tego dnia Frank był świadkiem przybycia około 5 000 Romów z Austrii, którzy zostali deportowani z nazistowskich Niemiec do łódzkiego getta, w którym znajdowało się już wówczas ponad 200 000 Żydów. 

W obrębie „żydowskiego getta” naziści utworzyli oddzielny obóz dla Sinti i Romów, który naziści nazwali „Zigeunerlager” (obóz cygański). 

Warunki panujące wśród deportowanych Romów były szczególnie okrutne, wkrótce wybuchła epidemia tyfusu. Odsetek zgonów wzrastał szybko i był alarmująco wysoki. Wkrótce potem naziści zaczęli transportować pozostałych Romów do Chełmna, gdzie zabijani byli przy pomocy gazu. 

W niekończącym się piekle stworzonym przez nazistów i ich kolaborantów w okupowanej Europie, nasze dwa narody, Żydzi oraz Romowie i Sinti, „współdzieliły” jedynie morderczą rasistowską nienawiść swoich oprawców, którzy odtąd nie pozwalali im na nic więcej. then nothing else. 

Byli umyślnie i podstępnie oddzieleni od siebie, a każdy z tych narodów był skazany na swój własny, okrutny los.  

Sinti, Romowie i Żydzi, byliśmy transportowani w podobnych bydlęcych wagonach, byliśmy mordowani w tych samych komorach gazowych, tu w Birkenau i innych miejscach, nasze ciała były palone w tych samych krematoriach, a nasze prochy rozsypywane na tych samych polach. W ten sposób staliśmy się wiecznymi partnerami w moralnej walce ze złem i o zachowanie pamięci o niewinnych ofiarach i ich dziedzictwie.

Mój dzisiejszy udział tutaj jako przewodniczącego Yad Vashem, Światowego Centrum Pamięci o Holokauście w Jerozolimie, może być postrzegany jako kamień milowy w tym moralnym partnerstwie. 

W tym centralnym i symbolicznym dniu pamięci, w tym strasznym, ale znaczącym miejscu, pragnę wyrazić w imieniu narodu żydowskiego nasze głębokie zrozumienie dla tragicznego ludobójstwa Romów i Sinti, które dokonało się równolegle z Holokaustem, oraz wyrazić łączność z waszym wiecznym cierpieniem. 

Obecnie obydwa nasze narody doświadczają przerażających globalnych zjawisk negacji i zniekształcania tych strasznych zbrodni popełnionych przeciwko nam w przeszłości. To zaprzeczanie i zniekształcanie już doprowadziło do nienawiści, konfliktów i przemocy, a jeśli pozostanie niekontrolowane, będzie nadal zatruwać nasze społeczeństwa i zagrażać ich istnieniu. 

Mój własny kraj niedawno przekonał się, ku naszemu ogromnemu przerażeniu, że destrukcyjne siły motywowane ludobójczą nienawiścią są w stanie zaprzeczyć istnieniu nawet udokumentowanych aktów okrucieństwa popełnionych zaledwie kilka miesięcy temu! 

Nie powinniśmy więc naiwnie zakładać, że walka z uprzedzeniami i ignorancją jest łatwa i prosta. 

Ponieważ nadal mamy do czynienia z nienawiścią, narody oddane moralności, sprawiedliwości i prawdzie muszą połączyć siły i serca przeciwko rasizmowi i antysemityzmowi. 

Wymaga to wielkiego zaangażowania, ciągłego wysiłku, profesjonalnych umiejętności i odpowiednich zasobów. 

W tym duchu Yad Vashem odegrał i nadal będzie odgrywał centralną rolę w ramach IHRA (Międzynarodowego Sojuszu na rzecz Pamięci o Holokauście) w opracowywaniu i wdrażaniu tak zwanych rekomendacji w zakresie nauczania i uczenia się o prześladowaniach i ludobójstwie Romów w okresie nazistowskim.

W ten sposób chcemy przyczynić się do dzielenia się waszą historią, waszą pamięcią z całym światem. Na zakończenie przytoczę biblijny nakaz w języku hebrajskim, który podsumowuje nasze wspólne wysiłki na rzecz wiecznej pamięci o tym, co uczyniono naszym narodom osiem dekad temu: 

 זכֹור ולא תשכח! 

Pamiętajcie i nie zapominajcie!