Romani Rose

Przemówienie z okazji obchodów 2 sierpnia 2020 r., Dnia Pamięci o Holokauście Sinti i Romów

W dniu 2 sierpnia 1944 r. w komorach gazowych zamordowano ostatnich 4300 Sinti i Romów mieszkających jeszcze w tak zwanym „obozie cygańskim“. Ten dzień jest symbolem nazistowskiego holokaustu ponad 500 000 Sinti i Romów w okupowanej Europie.

Dzisiaj oddajemy hołd pamięci tych ofiar. Pamiętamy o wszystkich ofiarach ludobójstwa i wszystkich ofiarach narodowego socjalizmu.

Dla tych nielicznych ocalałych, którzy wcześniej zostali przewiezieni do innych obozów koncentracyjnych jako niewolnicy pracy, było i jest obowiązkiem zachowanie pamięci o tych zbrodniach i o pamięci ofiar.

Lily van Angeren, która przeżyła obóz jako obozowa pisarka w Auschwitz-Birkenau, powiedziała: „Chciałabym być ustami, które mogą mówić w imieniu wszystkich zmarłych, którzy tam pozostali. Że świat też nadal rozumie i wie, co się z nami stało“.

Pięć lat temu Parlament Europejski ogłosił w rezolucji 2 sierpnia Europejskim Dniem Pamięci o Holokauście Sinti i Romów, a państwa członkowskie zostały wezwane do ogłoszenia 2 sierpnia Dniem Pamięci w swoich krajach. Ważne jest dla nas dzisiaj, że 2 sierpnia został uznany za dzień pamięci przez Rzeczpospolitą Polską, pierwsze państwo w Europie, które to uczyniło.

Zagłada Sinti i Romów oraz Żydów, masowe morderstwa dokonane przez nazistów w Europie, są wyraźną cezurą w rozwoju cywilizacji, zbrodnią przeciwko ludzkości, która zobowiązuje nas dzisiaj do podjęcia działań przeciwko wszelkim formom rasizmu i nacjonalizmu.

Europa stoi przed wielkimi wyzwaniami w tym zakresie w związku z rasistowskim nacjonalizmem panującym w wielu krajach. Świadomość naszej demokracji, rządów prawa i naszych europejskich wartości nie zagwarantuje już istnienia naszej demokracji, jeśli partie nacjonalistyczne i rządy wielu państw europejskich zatwierdzają właśnie ten rasistowski nacjonalizm. Od dawna jesteśmy świadkami szerzenia się nienawiści do Sinti i Romów, do Żydów i innych mniejszości; ataki w Halle w październiku ubiegłego roku lub w Hanau w lutym 2020 roku to tylko przykłady z nieodległej przeszłości coraz to gwałtowniejszego antycyganizmu, antysemityzmu i rasizmu.

Sinti i Romowie mieszkają w krajach europejskich od ponad 700 lat; jesteśmy obywatelami naszych krajów ojczystych. To naziści najpierw nas pojmali i zepchnęli na margines, odebrali nam obywatelstwo, następnie deportowali, a w końcu chcieli nas wymordować. Ideologia nazistowska połączyła morderczy nacjonalizm z zabójczym antycyganizmem i oba te elementy stały się podstawą i uzasadnieniem dla całego państwa i społeczeństwa. Rasizm nazistów, z umiejscowionym w jego centrum ekstremalnym i radykalnym antysemityzmem i antycyganizmem, był istotą Trzeciej Rzeszy i to on obrazuje Holokaust: zbrodnię przeciwko ludzkości, wyrwę cywilizacyjną jedyną taką w historii.

XX wiek naznaczony był dwiema wojnami światowymi i niezliczonymi wojnami w niemalże wszystkich częściach świata. Teraz, w XXI wieku, mamy do czynienia z sytuacją, w której nie tylko systemy demokratyczne się niejako same demontują, gdzie zasady państwa prawa są systematycznie obalane, ale także i przede wszystkim, różne grupy naszego społeczeństwa z trudem mogą, a nawet chcą rozmawiać ze sobą. Reasumując jest to sytuacja, która się nie może ostać, a którą możemy przezwyciężyć tylko wspólnym wysiłkiem. 

Auschwitz jest sumieniem wspólnoty państw wyznających te same demokratyczne wartości. Nie wolno nam dłużej milczeć i trywializować pewnych fenomenów, nie wolno nam odwracać wzroku, gdy pojawia się rasizm, gdy nacjonalizm zwraca się przeciwko Europie, przeciwko naszym wspólnym wartościom demokratycznym, gdy nacjonaliści i organizacje prawicowe chcą zlikwidować naszą demokrację i rządy prawa.

Jest to obowiązek spoczywający na nas, który winniśmy spełnić przez wzgląd na ludzi zamordowanych przez grupy bojowe SS tutaj w Auschwitz-Birkenau i w innych obozach koncentracyjnych i obozach zagłady i jest to obowiązek, któremu musimy wspólnie stawić czoła w Europie.