Erich Schneeberger

Greeting by Erich Schneeberger on the occasion of the European Holocaust Memorial Day for Sinti and Roma on August 2, 2021

W dniu 2 sierpnia 1944 r. w komorach gazowych zamordowano ostatnich 4300 Sinti i Romów mieszkających jeszcze w tak zwanym „obozie cygańskim“. Ten dzień jest symbolem nazistowskiego holokaustu ponad 500 000 Sinti i Romów w okupowanej Europie.

Dzisiaj oddajemy hołd pamięci tych ofiar. Pamiętamy o wszystkich ofiarach ludobójstwa i wszystkich ofiarach narodowego socjalizmu.

Dla tych nielicznych ocalałych, którzy wcześniej zostali przewiezieni do innych obozów koncentracyjnych jako niewolnicy pracy, było i jest obowiązkiem zachowanie pamięci o tych zbrodniach i o pamięci ofiar.

Lily van Angeren, who survived Auschwitz-Birkenaus as a scribe in the so-called “Gypsy-Camp”, said, “I would like to be the mouth that can speak for all the dead who remained there. That the world also still understands and knows what happened to us.“

Pięć lat temu Parlament Europejski ogłosił w rezolucji 2 sierpnia Europejskim Dniem Pamięci o Holokauście Sinti i Romów, a państwa członkowskie zostały wezwane do ogłoszenia 2 sierpnia Dniem Pamięci w swoich krajach. Ważne jest dla nas dzisiaj, że 2 sierpnia został uznany za dzień pamięci przez Rzeczpospolitą Polską, pierwsze państwo w Europie, które to uczyniło.

Zagłada Sinti i Romów oraz Żydów, masowe morderstwa dokonane przez nazistów w Europie, są wyraźną cezurą w rozwoju cywilizacji, zbrodnią przeciwko ludzkości, która zobowiązuje nas dzisiaj do podjęcia działań przeciwko wszelkim formom rasizmu i nacjonalizmu.

Europa stoi przed wielkimi wyzwaniami w tym zakresie w związku z rasistowskim nacjonalizmem panującym w wielu krajach. Świadomość naszej demokracji, rządów prawa i naszych europejskich wartości nie zagwarantuje już istnienia naszej demokracji, jeśli partie nacjonalistyczne i rządy wielu państw europejskich zatwierdzają właśnie ten rasistowski nacjonalizm. Od dawna jesteśmy świadkami szerzenia się nienawiści do Sinti i Romów, do Żydów i innych mniejszości; ataki w Halle w październiku ubiegłego roku lub w Hanau w lutym 2020 roku to tylko przykłady z nieodległej przeszłości coraz to gwałtowniejszego antycyganizmu, antysemityzmu i rasizmu.

Sinti i Romowie mieszkają w krajach europejskich od ponad 700 lat; jesteśmy obywatelami naszych krajów ojczystych. To naziści najpierw nas pojmali i zepchnęli na margines, odebrali nam obywatelstwo, następnie deportowali, a w końcu chcieli nas wymordować. Ideologia nazistowska połączyła morderczy nacjonalizm z zabójczym antycyganizmem i oba te elementy stały się podstawą i uzasadnieniem dla całego państwa i społeczeństwa. Rasizm nazistów, z umiejscowionym w jego centrum ekstremalnym i radykalnym antysemityzmem i antycyganizmem, był istotą Trzeciej Rzeszy i to on obrazuje Holokaust: zbrodnię przeciwko ludzkości, wyrwę cywilizacyjną jedyną taką w historii.

XX wiek naznaczony był dwiema wojnami światowymi i niezliczonymi wojnami w niemalże wszystkich częściach świata. Teraz, w XXI wieku, mamy do czynienia z sytuacją, w której nie tylko systemy demokratyczne się niejako same demontują, gdzie zasady państwa prawa są systematycznie obalane, ale także i przede wszystkim, różne grupy naszego społeczeństwa z trudem mogą, a nawet chcą rozmawiać ze sobą. Reasumując jest to sytuacja, która się nie może ostać, a którą możemy przezwyciężyć tylko wspólnym wysiłkiem. 

Auschwitz jest sumieniem wspólnoty państw wyznających te same demokratyczne wartości. Nie wolno nam dłużej milczeć i trywializować pewnych fenomenów, nie wolno nam odwracać wzroku, gdy pojawia się rasizm, gdy nacjonalizm zwraca się przeciwko Europie, przeciwko naszym wspólnym wartościom demokratycznym, gdy nacjonaliści i organizacje prawicowe chcą zlikwidować naszą demokrację i rządy prawa.

Jest to obowiązek spoczywający na nas, który winniśmy spełnić przez wzgląd na ludzi zamordowanych przez grupy bojowe SS tutaj w Auschwitz-Birkenau i w innych obozach koncentracyjnych i obozach zagłady i jest to obowiązek, któremu musimy wspólnie stawić czoła w Europie.