Bolesław Rumanowski

Praʒivdi e genocidesqi

Seravutno àkti k-o Evroputno Dives e Seripnasqo vaś o Genocìdi e Sintenqo aj Rromenqo p-o 2to Avgust 2024 k-o purano nazìsto kàmpi e koncentraciaqo aj eksterminaciaqo Auschwitz-Birkenau

Ranǎ!len aj Raja!len,

Kuć asamblea,

Siom akate tumença, ande akava speciàlo aj unìko dives, savo si o 80-to pheribeś e likvidaciaqo e rromane kampesqi. Sar gevaj e historiaqo, sar jekh manuś kaj praʒivda o bengesthan e persekuciaqo aj represiaqo, kamav te mothovav tumenqe me serimàta aj gindimàta p-o odola tragìko ondimàta.

Biandilom and-o 2-to Avgust 1932 and-o Rypin, Kujawy, ande jekh rromani famìlia. Mo dad o Ryszard aj mi daj i Zofia Brzezińska, phiren sas penqe sa penqe taboroça p-i sa i Pòlska. Sas jekh ʒivipe pherdo mestipe aj loś, savo, sas ćhindo brutal kotar o maripe. Sar pharrilo o Dùjto sundalesqo maripe, sar but aver rroma, trebuinda te rodas than kaj te naśas tar i reprèsia aj o phandlipe.

Arakhlam garavipe jekh vaxt and-o veśa paś o Łódź, Częstochowa aj Kielce. Pe bibaxt, and-o 1941 o germànǎ phandle amen and-o gèto k-o Kielce. O kondìcie othe sas terìblo - bokh, nasvalipe, bimanuśikano tretmàno. Sartovel, inkerdam amen ʒivde nais me diaqe kaj sas tromani aj na mukhel sas pes, aj arakhla pesqe buti ande jekh siav.

Praʒivdam, madikh kaj sarjon dives malavdǒvas sas e meripnaça aj bimanuśikane dukhavipnaça. Sarkon dives sas maripe vaś te aćhas ʒivde, aj sarko rǎt - pherdi dar aj biʒanimaça so ka ovel. Karing o agor e maripnasqo, laćhardam te naśas kotar o gèto aj garavdilam and-o veśa paśe. Aćhilam ʒivde nais e aźutipnasθar so die amen varesave laćhe ilenqe manuśa aj kotar amari determinàcia te ʒivas.

Mi historia aj i història me familiaqi si pherdi inkeripnaça aj zoralipnaça mamuj varesave pharimàta kaj naśti te ʒan k-i godi. Si vi i història sa e rromenqi save praʒivde, madikh so but amenθar mule and-o kàmpe aj and-o gètoja.

Akava pheriberś si jekh śajutnipe amenqe savorrenqe te das godi aj te seras. Musaj te seras odolen save mule aj odolen save praʒivde. Isi amari moràlo dutǐ te nakhavas i memòria e holokaustesqi k-o avutne generàcie, kaj odova daravno suno e genocidesqo te nìmaj avel palpalem k-o avipe.

Kuć asamblea,

Vakerav special e terne rromenqe, te na bistren tumari tragìko història, no vipal vaxte dikhen o avipe patǎpnaça aj optimizmeça.

Nùmaj zordipnaça aj butǎça pe tumenθe śaj te maren tumen mamuj o stereotìpǎ, o superstìcie, i eksklùzia.

Siklǒn, len ʒanipe, aresen o maj oprutne pozìcie aj fùnkcie, sikaven tumare misalaça kaj śaj te oven lekitìmo themutne tumare Themenqe.

Mangen zorales te oven dikhle barabar, den patǐv tumare hakaja, den anglal sa o sèmne e anticiganizmesqe. Oven tromane, persistènto aj putarde e averença.

Mekh ovel akava pheriberś avdives jekh seravno amenqe savorrenqe sode molkuć si o ʒivipe, i zor e rromane godǎqi aj o biaćhavdo mangipe te aćhes ʒivdo. Mekh ovel vi jekh seravno kaj musaj te maras amen vaś o hakaja sa e manuśenqe kaj te nìmaj kerdǒn kasave tragedìe.

Palikerav tumen vaś tumari atència.

Biographie

O Bolesław Rumanowski, biando p-o 2-to Avgust 1932 and-o Rypin, Kujawy, ande jekh rromani famìlia, si jekh gevaj e persekuciaqe historiaqo e rromenqi and-o dùjto sundalesqo maripe. Lesqo dad o Ryszard aj lesqi daj i Zofia Brzezińska, phiren sas anglal o maripe, aj penqe taboroça ʒan sas pe sa i Pòlska. Pala so pharrilo o maripe, on garavdile and-o veśa trujal o Łódź, Częstochowa aj Kielce te naśen kotar i reprèsia aj te na astaren len.

And-o 1941–42, ov aj lesqi famìlia sas deportuime kotar o germànǎ k-o gèto e Kielceaqo kaj o kondìcie e ʒivipnasqe sas daravne, aj o manuśa meren sas bokhaθar. O Bolesław Rumanowski ʒivda o bengesthan e bimanuśikane tretmanosqo and-o gèto; lesqi daj trebuinda te kerel buti ande jekh siav kaj te dikǎrel ʒivdi i famìlia. Madikh sa o pharimàta aj o duśmanipe, on aresle te praʒiven nais lenqe bare tromaqe, kaj ʒangle sar te inkerdǒn aj te inkeren penqo zoralà karaktèri.

And-i finàlo fàza e maripnasqi, o Bolesław Rumanowski aj lesqi famìlia laćharde ta śajisarde te naśen kotar o gèto aj garavdile and-o veśa, aj kadial aćhile ʒivde ʒi k-o agor e maripnasqo. Lesqe ʒivipnasqi història sikavel i determinàcia ak i zor e manuśikane godǎqi aj ilesqi mamuj jekh kotar o maj bare tragedìe.